Մուսա լեռան 40-օրյա հերսամարտի արդյունքում փրկված մոտ 4 հազար մուսալեռցիներ ֆրանսիական ռազմանավերով տեղափոխվել էին Եգիպտոս: Առաջին համաշխարհայի պատերազմում Թուրքիայի պարտությունից հետո` 1919-ին նրանք կրկին վերադարձան իրենց ծննդավայր: Սակայն 1939-ին Ալեքսանդրետի շրջանը, որի մեջ էին մտնում նաեւ Մուսա լեռան 6 հայկական գյուղերը, անցավ Թուրքիային:
Մուսալեռցիները կրկին բռնեցին գաղթի ճամփան: Նրանք տեղափոխվեցին Լիբանան,
որտեղ իրենց 6 գյուղերի անուններով հիմնեցին թաղամասեր:
Մուսալեռցիներից շատ քչերը մնացին իրենց ծննդավայրում: Ներկայումս Մուսա լեռան 6 գյուղերից միայն Վագըֆում (Վաքըֆլը) է հնչում հայերենը: Ընդամենը 135 հայազգի բնակիչներից կազմված փոքրիկ, սակայն գեղեցիկ ու մաքուր գյուղում է ապրում նաեւ ամենատարեց մուսալեռցին` 97-ամյա Ավետիս Դեմիրճյանը, ով Մուսա լեռան հերոսամարտի ամենակրտսեր վկաներից մեկն է: Նա, իհարկե չի հիշում ոչինչ, քանի որ այդ ժամանակ ընդամենը 2 տարեկան է եղել, սակայն հրաշալի խոսում է հայերեն, տիրապետում ֆրանսերենին եւ արաբերենին. երգում Հայաստանի հիմնը եւ հայրենասիրական երգեր` չմոռանալով շեշտել, որ ինքը եղել է Մայր հայրենիքում` Հայաստանում:
Հայ եւ թուրք լրագրողների խմբի հետ Վագըֆ այցելած NEWS.am-ի թղթակիցը զրուցել է Վագըֆի ամենատարեց բնակչի` 1913-ին ծնված Ավետիս պապի հետ: «1915-ին մեզ տարան Եգիպտոս, որտեղ մնացինք մինչեւ 1919-ը: Պատերազմում Թուրքիան պարտություն կրեց, եւ մեզ հարցրին, թե ուր ենք ուզում գնալ: Մենք ասացինք, որ ուզում ենք գնալ Մուսա լեռ: Հետ եկանք մեր գյուղ: Այստեղ 6 հայկական գյուղ կար, սակայն 1939-ին ֆրանսիացիները այս տարածքները տվեցին Թուրքիային: Հայերի մեծ մասը հեռացավ այստեղից: Մենք մնացինք»,-պատմում է Ավետիս պապը:
Ավետիս պապն ունի 2 աղջիկ եւ 3 տղա, սակայն նրանցից ոչ մեկ Վագըֆում չի ապրում: Նրանք տարբեր տեղեր են հեռացել` Ստամբուլ, Գերմանիա, Կանադա: Ավետիս պապը նշում է, որ հայտնի նկարիչ Արթին Դեմիրճին իր որդին է: «Ազգանունը Դեմիրճյան էր, սակայն թուրքերը «յան»-ը կտրեցին հանեցին»,-ասում է Ավետիս պապը: Արթին Դեմիրճիի նկարները ցուցադրվել են աշխարհի տարբեր քաղաքներում: Նրա ստեղծագործությունները ներկայացվել են 30-ից ավել անհատական ցուցահանդեսներում եւ տարբեր նկարիչների հետ համատեղ ներկայացված 10-ից ավելի ցուցահանդեսներում:
Ավետիս պապը հիշում է, որ իրենց գյուղում հայկական դպրոց կար, սակայն հայրն իրեն չի ուղարկել դպրոց: «Ես մեր ոչխարներն էի տանում արոտի: Ինքնուրույն սովորեցի հայերեն կարդալ եւ գրել: Երբ ձեռքս հայերեն թերթ կամ գիրք էր ընկնում, վերցնում էի հետս եւ դաշտերում կարդում: Շատ էի սիրում կարդալ: Գյուղում ինձ պես հայերեն իմացող չկար»,-հպարտանում է Ավետիս պապը` շեշտելով, որ գիտի նաեւ հայերեն երգեր: Ավետիս պապը մի պահ վերհիշում եւ սկսում է երգել Հայաստանի հիմնը` «Մեր հայրենիքը», որից հետո հայրենասիրական «Մենք անկեղծ զինվոր ենք» երգը` վերջում ասելով, որ հայը միայն զենքով կարող է իր հողերն ազատագրել:
«1979-ին եկել եմ Հայաստան, 16 օր մնացել եմ «Արմենիա» հյուրանոցում: Այն ժամանակ մի տարիքով մարդ ինձ ասաց. «տղա´ս, կե´ր, խմի´ր, քեզ համար պտտվի´ր, սակայն քաղաքականությունից հարցեր մի´ տուր. քեզ Սիբի´ր կաքսորեն: Այո´, եղա Մայր հայրենիքում»,-ասում է Ավետիս պապը` զրույցի վերջում շնորհակալություն հայտնելով լրագրողներին` իրեն այցելելու համար:
Նշենք, որ 1946-1947 թվականներին Մուսա լեռան հայության մի մասը` մոտ 5000 հոգի, տեղափոխվում է Հայաստան: 1972-ին Էջմիածնի Գինեվետ ավանը վերանվանվեց Մուսալեռ: 1976-ի սեպտեմբերի 16-ին Մուսալեռ ավանին կից բարձր բլրի վրա բացվեց Մուսա լեռան հերոսամարտին նվիրված հուշարձանը: Ամեն տարի սեպտեմբերի երկրորդ կեսին մուսալեռցիները միջոցառումներ են կազմակերպում, որոնք ավարտվում են հուշարձանի մոտ մատաղ-հարիսայի բաժանումով:
hayernaysor
0 Response to 'Մուսա լեռան հերոսամարտի ականատես 97-ամյա Ավետիս պապն ապրում է Վագըֆում ու երգում «Մեր հայրենիքը» (վիդեո)'
Publicar un comentario