Հետաքրքրական է, բայց փաստ, որ մարտի 5-ի հանդիպումից առաջ թե միջնորդները, թե հակամարտ կողմերը, թե Հայաստանի ընդդիմությունն ու իշխանությունը չփոձեցին լարել իրավիճակը, անել վճռորոշության մասին հայտարարություններ: Մարտի 1-ի հանրահավաքում ընդդիմությունը գրեթե չանդրադարձավ մարտի 5-ի հանդիպմանը, և դա այն դեպքում, որ վերջին երեք տարիների ընթացքում ընդդիմությունը Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացում նախագահական մակարդակի հանդիպումների առիթը բաց չէր թողնում որևէ բեկումնային զարգացում ավետելու, շրջադարձ կանխատեսելու և դրանով հանրային տրամադրություններ գեներացնելու համար:

Իշխանությունն էլ Սոչի գնաց առանց որևէ աժիոտաժի, և կարծես թե Սոչիից էլ առանց աժիոտաժի հետ վերադարձավ: Ադրբեջանն էլ կարծես չունի “նախկին էնտուզիազմը”: Ինչ վերաբերում է միջնորդներին, ապա Միացյալ Նահանգները դեռ հանդիպումից առաջ հասկացրին, որ Սոչիում ոչ մի նշանակալից բան չի սպասվում, իսկ Ռուսաստանն էլ թերևս բավարարվում է նրանով, որ այդ հանդիպումներից հետո որոշակի խոսակցություններ են գնում տարածաշրջանում և մասնավորապես Ղարաբաղի հարցում Ռուսաստանի դոմինանտ դերի մասին: Թեև ամերիկացիները նաև դա հերքեցին, բավական հստակ եւ նույնիսկ կրկնակի` թե Սթեյնբերգը, թե Գորդոնը:

Այդպիսով, կարծես թե գոնե վերջին տարիների համար աննախադեպ մի իրավիճակ է, երբ տեղի է ունեցել նախագահական մակարդակի հանդիպում, սակայն ֆոնը շատ հանգիստ է: Դա իհարկե կարելի է որակել որպես “անդորր փոթորկից” առաջ, առավել ևս, որ բանակցային գործընթացը պատված է գաղտնիության քողով և հայտնի չէ թե օրակարգը, թե քննարկվող առաջարկներն ու տարբերակները: Բայց, մյուս կողմից էլ կարելի է հիշել մեկ այլ հայտնի խոսք` չինականը. “անիմաստ է սև կատու փնտրել մութ սենյակում, հատկապես երբ այնտեղ կատու չկա”:

Ամենայն հավանականությամբ, ամենաիրատեսականն այն է, որ բանակցային գործընթացն այժմ ընդամենը լուծում է լայնածավալ ռազմական գործողություններ թույլ չտալու հարց: Ընդ որում, մեծ հաշվով, գործընթացը միշտ էլ հենց այդ հարցն է լուծել, քանի որ բուն Ղարաբաղի հարցը լուծված է պատերազմի արդյունքում:

Գուցե միջնորդ պետությունների մոտ սկսել է գերակայել այն մտայնությունը, որ իրականում տարածաշրջանային խնդիրները լուծելու բանալին ոչ թե Ղարաբաղի հարցը լուծելն է, այլ տարածաշրջանի երկրներում ներքին ռեֆորմների իրականացումը: Ավելին, գերտերությունների մոտ գուցե սկսել է գերակայել այն մտայնությունը, որ հակամարտ կողմերը Ղարաբաղի հարցն օգտագործում են հենց ներքին կյանքում ռեֆորմներից խուսափելու գործում, շահարկելով հարցը թե միջազգային հանրության, թե սեփական հասարակությունների հետ հարաբերություններում:

Հարավային Կովկասի ապագան ոչ թե Ղարաբաղում ստատուս-քվոյի փոփոխությունն է, այլ Հայաստանում և Ադրբեջանում առանձին վերցրած ներքաղաքական ստատուս-քվոների փոփոխությունը, քաղաքական, տնտեսական, հասարակական կյանքի բացումը, ազատականացումը, բարեփոխումների իրականացումը, ժողովրդավարացումն ու իրավական գիտակցությամբ քաղաքացիական հասարակությունների ձևավորումը: Երկրների ներսում հենց այդ վերափոխումները կարող են Հարավային Կովկասն արդիականացնել ամբողջությամբ, դարձնել առավել կանխատեսելի տարածաշրջան:

Իսկ դրա համար անհրաժեշտ է, որ շեշտադրումը Ղարաբաղի հարցից տեղափոխվի առանձին-առանձին Հայաստանի և Ադրբեջանի հարցերի վրա: Գուցե դրանով է պայմանավորված և այն, որ արաբական աշխարհում տեղի ունեցող գործընթացների վերաբերյալ արեւմտյան փորձագիտական դատողություններում զգալի տեղ տրվեց Ադրբեջանին, այն իմաստով, որ այդ ալիքը կարող է հասնել Ադրբեջան: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այստեղ այդ գործընթացները վաղուց են սկսել և տեղի են ունենում դանդաղ, սակայն կարծես թե անկասելի ընթացքով: Հայաստանի իշխող համակարգի վայրիվերումները, որ պարբերաբար բռնկվում են, չնայած դրանք մարելու իշխանության բուռն ջանքերին, վկայում են հենց այդ մասին:

Եվ այդ առումով խիստ հատկանշական է, որ տեղի ունենալով այն փուլում, երբ Հայաստանում ներքաղաքական և սոցիալ-տնտեսական բավական ակտիվ ժամանակաշրջան է, երբ ընդդիմությունն է զգալի ակտիվացել, բազմամարդ հանրահավաքներ կազմակերպում, հաճախակիացնում դրանք, պահանջներ ներկայացնում իշխանությանը`ընդլայնելով դրանց ցանկը, Սոչիի հանդիպումը փաստացի չի լարում Ղարաբաղի շուրջ առկա իրավիճակը, կարծես թե կողմերին զրկելով Ղարաբաղի հարցը ներքին նպատակներով շահարկելու հնարավորությունից:


Հակոբ Բադալյան
http://www.lragir.am