Մի քանի շաբաթ Թուրքիան տատանվում էր Լիբիայի առաջնորդ Մուամար Քադաֆիի տապալման հարցում: Մերձավոր Արևելքում աշխատող 110,000 թուրքերից 25,000-ը գտնվում էին հենց Լիբիայում, և նրանց տարհանման նախագիծը գնահատվեց նվազագույնը 15 միլիարդ դոլար:

Թուրքիայի հետ 877 կիլոմետրանոց ցամաքային սահման ունեցող Սիրիայի խնդիրները նույնպես ազդում են Թուրքիայի վրա: Մեկ տասնամյակից ավելի է, ինչ Սիրիան հանդիսանում է Թուրքիայի հենակետը` Արաբական քաղաքական համակարգ ներթափանցելու համար:

Սակայն չպետք է թերագնահատել Թուրքիայի դերը մերձավորարևելյան զարգացումներում: Բահրեյնում առաջացած սուննիների ու շիաների վեճի ժամանակ, որն սպառնում էր վերածվել պատերազմի Սաուդյան Արաբիայի ու Իրանի միջև, Թուրքիային հաջողվեց իր դռները բաց պահել բոլոր կողմերի համար:

Թուրքիան նմանատիպ հավասարակշիռ քաղաքականություն է վարում Իրաքի նկատմամբ, ուր նույնպես առկա են զգալի քանակությամբ սուննիներ ու շիաներ: Օրինակ` մարտի վերջին Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանն Իրաքում այցելեց շիաների սրբավայր, ինչն աննախադեպ իրադարձություն էր:

Մի խոսքով, այսօրվա Թուրքիան նման չէ «Սառը պատերազմի» ժամանակվա Թուրքիային, որն աղքատ երկիր էր և հանդիսանում էր Արևմուտքի կրտսեր եղբայրը: Մինչդեռ այժմ նա վերածվել է կոմերցիոն կենտրոնի, և բոլորը խոսում են պետության կառուցվածքի թուրքական մոդելից: Իրականում այն չի տեղավորվում որևէ կրոնական կամ գաղափարական բլոկի մեջ:

Էրդողանի կառավարությունն ունի իսլամամետ ուղղվածություն, սակայն դա չի նշանակում, թե այն իսլամիստական է: Թուրքիայի գլխավոր ձեռքբերումը ավտորիտարիզմի, միլիտարիզմի, էթաթիզմի, կրոնական արմատականության ու ազգայնականության միջև հավասարակշռություն պահպանելն է, ինչի բացակայությունը տասնամյակներ շարունակ վնասել է նրան և ցայժմ վնասում է Մերձավոր Արևելքի երկրներին:

Թուրքական այդ ջանքերի երաշխիքը նրա ժողովրդավարական բարեփոխումներն են: Օրինակ` Թուրքիան միակուսակցական ավտորիտարիզմից անցում կատարեց բազմակուսակցական համակարգի, և դա շարունակվում է արդեն 60 տարի:

Մի շարք եզակի գործոնների պատճառով Մերձավոր Արևելքին շատ դժվար կլինի կրկնօրինակել թուրքական մոդելը: 90 տարի շարունակ Թուրքիայում պատերազմ ու հեղափոխություն չի եղել (փոխարենը` եղել են ռազմական հեղաշրջումներ): Թուրքիան շահագրգռված է ժողովրդավարական բարեփոխումներով, քանի որ ցանկանում է անդամակցել ԵՄ-ին, մինչդեռ նույնը չի կարելի ասել Մերձավոր Արևելքի որևէ երկրի պարագայում:

Թուրքիան աշխարհի համար առավել բաց երկիր է: Բացի այդ, Թուրքիայի արմատները ձգվում են մինչև Օսմանյան և անգամ Բյուզանդական կայսրություն: Այս առումով, նրան կարող են մոտենալ միայն Եգիպտոսն ու Իրանը:

Այժմ բոլոր նախադրյալները կան, որ Թուրքիան կարող է հարմարվել Մերձավոր Արևելքում առաջաց ած նոր իրավիճակին, և թուրքական մոդելը, մյուսների համեմատ, առավել համահունչ կլինի դրան»:

Հիշեցնենք, որ 2010 թվականի աշնանը Թուրքիայի տնտեսական ու սոցիալական հետազոտությունների հիմնադրամը (TESEV) հարցախույզ անցկացրեց մերձավորարևելյան 8 երկրներում (Եգիպտոս, Հորդանան, Լիբանան, Պաղեստին, Սաուդյան Արաբիա, Սիրիա, Իրաք, Իրան): Մասնակիցների մոտ 66%-ի կարծիքով, Թուրքիան ողջ տարածաշրջանի համար կարող է ծառայել որպես մոդել երկիր, քանի որ այն ժողովրդավարության ու իսլամի հաջող խառնուրդ ներկայացնող երկիր է:

Սակայն Անկարայի Մերձավորարևելյան տեխնիկական համալսարանի պրոֆեսոր Մելիհա Ալթունըշըքն անհնարին է համարում, որ արաբական երկրները կարող են կրկնօրինակել թուրքական մոդելը, փոխարենը` նրանք կարող են օգուտ քաղել Թուրքիայի քաղաքական ու տնտեսական փորձից:



1in.am